Dieta wrzodowa

[Margaret74]

Żywienie w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy

Choroba wrzodowa żołądka i choroba wrzodowa dwunastnicy należą do jednych z najczęstszych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Niezwykle ważne przy jej leczeniu jest dbanie o poprawne odżywianie.

Zapadalność na obie te choroby w społeczeństwach rozwiniętych jest różna, przy czym znaczną przewagę ma choroba wrzodowa dwunastnicy. Podstawą zmian chorobowych powodujących dolegliwości i szereg powikłań jest ubytek błony śluzowej dwunastnicy lub żołądka. Zmiany te powstają na skutek działania kwasu solnego i pepsyny czyli podstawowych składników soku żołądkowego.

Do wytworzenia ubytku („autostrawienia”) śluzówki dochodzi najczęściej w jednym miejscu (najczęściej na krzywiźnie mniejszej w okolicy odźwiernika, w żołądku i/bądź w opuszce dwunastnicy), w momencie przewagi czynników agresji. Zaliczamy do nich m.in. kwas solny, pepsynę, Helicobacter pylori, niesteroidowe leki przeciwzapalne, stres. Czynniki obrony to m.in. ślina, czynniki wzrostu, pokarm, dwuwęglany wydzielane w żołądku, prostaglandyny. Za podstawę patogenetyczną wrzodu trawiennego uznany został pogląd wskazujący na zaburzenie równowagi pomiędzy czynnikami obrony śluzówkowej, a czynnikami agresji.
W procesie rozwoju uszkodzeń prowadzących do powstania niszy wrzodowej w górnym odcinku przewodu pokarmowego, tj. w rejonie działania kwasu solnego biorą też udział:

* genetycznie uwarunkowane defekty tkankowe,

* czynniki stresowe rozstrajające regulację psychonerwową, regulację hormonalną, prowadzące do zaburzeń krążeniowych, motorycznych i innych,

* czynniki toksyczne powstające w wyniku zdekompensowanych chorób metabolicznych, ale również toksyn egzogennych wprowadzonych do żołądka (chemikalia, leki wrzodotwórcze, niektóre używki) oraz urazy mechaniczne takie jak odleżyna od ciała obcego,

* czynniki bakteryjne - Helicobacter pylori,

* tło niedokrwienne - we wrzodach spotykanych u ludzi starszych,

* czynniki wrzodotwórcze zależne od człowieka, np. zbyt długie przerwy między posiłkami, nadużywanie przypraw, potraw lub używek sokopędnych, palenie tytoniu, stresorodny styl życia,


HELICOBACTER PYLORI – GŁÓWNY SPRAWCA?

Jak wynika z badań, 75% wrzodów żołądka i 95% wrzodów dwunastnicy jest spowodowanych przez bakterie Helicobacter pylori. Drobnoustrój wykazuje szczególne powinowactwo do nabłonka żołądkowego, lokalizując się pod ochronną warstwą śluzu. Wytwarza ureazę, która rozkłada mocznik do amoniku i CO2, a amoniak znajdujący się w bezpośrednim kontakcie z komórką neutralizuje kwaśny sok żołądkowy - dzięki czemu bakteria może przebywać w kwaśnym pH żołądka. Wytwarzany w tym procesie amoniak wywołuje również czynnościowe i morfologiczne zmiany w nabłonku. Dochodzi do uszkodzenia komórek produkujących śluz, jak i komórek okładzinowych. Naruszenie w ten sposób integralności nabłonka wywołuje reakcję z objawami zapalenia. Helicobacter pylori jest wrażliwy na kwasy żółciowe.
Do czynników sprzyjających Helicobacter pylori należą:

* urodzenie w kraju o niskim dochodzie na głowę mieszkańca,

* niski poziom socjoekonomiczny,

* brak odpowiednich warunków sanitarnych,

* picie nieprzegotowanej wody,

* spożywanie niemytych pokarmów,

* kontakt z treścią żołądkową osób zakażonych.

DIAGNOSTYKA

Podstawowymi badaniami w diagnozowaniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy są:

* Badanie radiologiczne (kontrast)

* Badanie gastroskopowe (wycinek do badania histopatologicznego)

GRUPY RYZYKA

Osoby kierowane na szczegółowe badania diagnostyczne (endoskopowe):

* Osoby powyżej 45 roku życia,

* Każdy chory poniżej 45 roku życia z dodatnim nieinwazyjnym testem w kierunku H. pylori (test oddechowy, badanie serologiczne),

* Osoby z wywiadem rodzinnym obciążonym rakiem żołądka i/lub chorobą wrzodową żołądka,

* Osoby z wrzodem żołądka w wywiadzie,

* Palpacyjnie stwierdzany opór w nadbrzuszu,

* Osoby z nasilonymi objawami dyspeptycznymi,

* Osoby ze znaczną utratą wagi bez uzasadnionej przyczyny,

* Osoby, u których występują uporczywe wymioty,

* Osoby z niedokrwistością,

* Osoby zgłaszające krwawienia z przewodu pokarmowego (smoliste stolce, krwiste fusiaste wymioty),

* Leczenie NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne),

* Silny ból w nadbrzuszu wymagający interwencji lekarza,

* Przebyty zabieg operacyjny żołądka.

Do powstawania choroby wrzodowej usposabiają także:

* Długotrwałe napięcia nerwowe,

* Palenie papierosów,

* Nadużywanie alkoholu,

* Błędy dietetyczne,

* Nieregularne posiłki.

OBJAWY

Już na podstawie wywiadu można w przybliżeniu określić, czy mamy do czynienia z wrzodem dwunastnicy czy żołądka. Głównymi dolegliwościami są bóle, najczęściej tępe, niekiedy gniotące, piekące. Nierzadko połączone z szeregiem dolegliwości dyspeptycznych jak zgaga, odbijania, nieregularne wypróżnienia czy nudności.Cierpiący z powodu wrzodu dwunastnicy zgłasza bóle w kilka godzin po posiłku (2-3h). Są to tzw. „bóle głodowe”, niejednokrotnie nocne, częstokroć ustępujące lub znacznie zmniejszające się po spożyciu niewielkiej ilości łatwo strawnego pokarmu – chorzy lepiej czują się najedzeni. Ta potrzeba częstego przyjmowania pokarmu, często powoduje bagatelizowanie objawów i nie zasięganie porady u lekarza. Jest też przyczyną nadwagi czy otyłości u pacjentów.Odwrotnie ma się sprawa w przypadku wrzodów żołądka, kiedy to chorzy odczuwają dolegliwości zazwyczaj już w chwilę po spożyciu posiłku (około 30 minut) i odruchowo unikają jedzenia – chorzy lepiej czują się głodni. W związku z tym są to przeważnie ludzie szczupli lub wręcz wychudzeni.

ŻYWIENIE JAKO ELEMENT LECZENIA

Zalecana jest dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Celem diety łatwo strawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego oprócz dostarczenia odpowiedniej ilości wszystkich niezbędnych składników odżywczych i energii jest:

* rozcieńczenie lub neutralizowanie soku żołądkowego oraz redukowanie wydzielania kwasu przez żołądek,

* nie drażnienie mechaniczne, chemiczne i termiczne błony śluzowej żołądka.

Pacjenci powinni dopasowywać sobie wg upodobań skład diety z zastrzeżeniem pewnego ograniczenia pokarmów zbyt ciężkostrawnych czy pikantnych (sokopędnych) oraz zbyt obfitych. Nie zaleca się też spożywania posiłków w pośpiechu. Poleca się natomiast spożywanie posiłków w mniejszej objętości, o umiarkowanej temperaturze i w krótszych odstępach czasu.

Szczególną uwagę należy zwrócić na:

* Pożywienie bogate w białko powoduje większe wydzielanie kwasu, ma jednak ono równocześnie duże właściwości neutralizowania go. Poleca się, więc: mleko, delikatne twarogi, jaja, mięso, drób i ryby. Ogólna ilość białka powinna być zwiększona i zaleca się spożycie w granicach 1,2 – 1,5 g/kg mc. Białko powinno być pełnowartościowe,

* Tłuszcze wykazują zdolność hamowania wydzielania kwasu oraz opóźniają opróżnianie żołądka i zwalniają motorykę, co jest w przypadku tej diety zjawiskiem korzystnym. Zaleca się tłuszcze łatwo strawne, jak: tłuszcz mleka, śmietanka, masło oraz tłuszcze roślinne, w takiej ilości aby okrywały 30% dziennego zapotrzebowania energetycznego,

* Ograniczeniu w diecie ulega błonnik, ze względu na drażniące działanie na błonę śluzową żołądka. Istnieją, zatem przeciwwskazania do stosowania razowego pieczywa, grubych kasz, surowych warzyw i owoców,

* Jako że dieta ta jest dietą łatwo strawną nie zawiera także produktów wzdymających oraz trudno strawnych. Pomijane są również: alkohol, mocna kawa i herbata oraz zupy i sosy na wywarach mięsnych, a także ostre przyprawy ze względu na wzmaganie wydzielania soku żołądkowego.

* Dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy C sprawia wiele trudności, gdyż w diecie tej ogranicza się spożycie surowych warzyw i owoców. W stanach ostrych, przy daleko posuniętych ograniczeniach dieta ta prawie nie zawiera witaminy C.


W planowaniu jadłospisu równie ważną sprawą co dostarczenie potrzebnych ilości poszczególnych składników jest konieczność zmniejszenia objętości posiłków, a zwiększenie ich liczby. Przez podawanie małych i częstych posiłków sok żołądkowy jest w sposób ciągły mieszany z dostarczanym pożywieniem, co zmniejsza czynność wydzielniczą żołądka i sprzyja gojeniu się wrzodu. Istotną rolę odgrywa również temperatura pokarmów – powinna być neutralna, aby zapobiegać przekrwieniu błony śluzowej żołądka.

UWAGI TECHNOLOGICZNE

Najszersze zastosowanie ma gotowanie na parze lub w wodzie oraz duszenie bez wstępnego obsmażania, rzadziej stosuje się pieczenie i to tylko w folii. Duże znaczenie w tej diecie mają tzw. budynie z mięsa lub ryby, z drobną kaszą lub ryżem. Do zagęszczania potraw nie stosuje się zasmażek.

Zaleca się:

* produkty świeże, dojrzałe, możliwie jak najwyższych gatunków,

* łagodne przyprawy,

* produkty gotowane, gotowane na parze, duszone bez wstępnego obsmażania, pieczone w folii lub pergaminie,

* produkty chude,

* używanie tłuszczów roślinnych, masło, oleje,

* sosy naturalne, bez zasmażek, zagęszczane mąką i śmietaną lub mąką i mlekiem,

* zupy na wywarach warzywnych

* owoce i warzywa spożywane gotowane i rozdrabniane,

* rozcieńczane soki.


W chorobie wrzodowej osłaniające działanie ma między innymi siemię lniane, a według medycyny ludowej również sok z kiszonej kapusty i woda z gotowanych ziemniaków.

Dieta w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy nie jest bezpośrednim czynnikiem terapeutycznym, ale wspomaga leczenie farmakologiczne i łagodzi objawy kliniczne tej choroby. Starajmy się więc unikać czynników ryzyka, na które sami mamy wpływ, zgodnie z zasadą „lepiej zapobiegać niż leczyć”.

Bibliografia:
Łaszkiewicz W., „Zalecana diagnostyka i leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy”, Świat Medycyny i Farmacji, nr. 5, (25), maj, 2001
http://www.doz.pl/czytelnia/a397-Uwaga_steryd


Zakażenie Helicobacter pylori

Helicobacter pylori (H. pylori) jest stosunkowo niedawno odkrytą bakterią, która osiedlając się w żołądku i dwunastnicy wpływa na występowanie wielu chorób, szczególnie górnej części przewodu pokarmowego (choroba wrzodowa żołądka, choroba wrzodowa dwunastnicy, nowotwory żołądka). Usunięcie zakażenia pozwala na skuteczne wyleczenie niektórych z tych chorób. H.pylori to gram-ujemna bakteria o spiralnym kształcie i wielkości od 0,5 do 3 μm, zakończona kilkoma (2 do 6) pojedynczymi rzęskami (witkami). Bakteria ta osiedla się tylko na powierzchni błony śluzowej wyściełającej żołądek lub na błonie śluzowej dwunastnicy lub przełyku.

Poprzez wytwarzanie enzymu nazywanego ureazą, bakteria rozkłada mocznik do dwutlenku węgla i amoniaku przez co zobojętnia kwas żołądkowy i zapewnia sobie przeżycie w niekorzystnym środowisku. Oprócz ureazy bakteria wydziela również cytokosyną wakuolizującą, która uszkadza błonę śluzową uruchamiając miejscową reakcję zapalną z udziałem mechanizmów immunologicznych, które jednak nie są w stanie wyeliminować bakterii z błony śluzowej i dlatego przebywają one w żołądku bardzo długo.

Oznaczenie tego enzymu jest jedną z metod wykrycia zakażenia bakterią.

Historia odkrycia H. pylori

Bakteria została odkryta w 1983 przez dwóch australijskich patologów z uniwersytetu w Perth, Barry'ego Marshalla i Robina Warrena, którzy za to odkrycie zostali w 2005 uhonorowani Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny. Z odkryciem wiąże się pewna anegdota. Początkowo badacze nie byli pewni co do działania szkodliwego bakterii. W tym celu Marshall wypił zawiesinę zawierającą hodowlę bakterii po czym wystąpiły u niego objawy ostrego zapalenia żołądka, co było ważnym dowodem na chorobotwórcze działanie H. pylori.

Rozprzestrzenienie zakażenia

Zakażenie H. pylori jest niezwykle rozpowszechnione. Ocenia się, że dotyczy ponad połowy ludzi na całym świecie. W Polsce częstość zakażenia jest wysoka, ocenia się ją na 60 - 80% całej populacji.

Do zakażenia dochodzi najczęściej we wczesnym dzieciństwie a zakażeniu sprzyja niedożywienie dziecka i niedobór w diecie witamin. Zakażenie bakterią następuje na drodze pokarmowej, najczęściej poprzez spożywanie pokarmu brudnymi rękami a u małych dzieci może dojść do zakażenia drogą wymiany zabawek trzymanych uprzednio w ustach. H. pylori wydalony z kałem może długo przebywać w formie przetrwalnikowej w wodzie, mogąc również w ten sposób powodować zakażenie.

Zakażenie H. pylori zawsze powoduje zmiany zapalne w błonie śluzowej żołądka w jego dolnej części, które często obejmują górną część żołądka i opuszkę dwunastnicy. U niktórych osób dochodzi do powstawania nadżerek i owrzodzeń, a u znikomej liczbie osób rozwija się rak lub chłoniak żołądka.

Objawy zkażenia

Zakażenie H. pylori jest zazwyczaj bezobjawowe i nie powoduje objawów chorobowych. U około 10% zakażonych osób zakażenie objawia się ostrym stanem zapalnym żołądka, które jednak szybko ustępuje, chociaż bakteria osiedla się na stałe na błonie śluzowej żołądka.

Zakażenie H.pylorii a choroby górnej części przewodu pokarmowego

Zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy- Zakażenie H. pylori powodując stan zapalny błony śluzowej żółądka może doprowadzić do zaniku błony śluzowej (zapalenia zanikowego). Nasilone zapalenie może powodować ubytki błony śluzowej nazywane nadżerkami lub nawet być przyczyną krwotoku (zapalenie krwotoczne).

Choroba wrzodowa dwunastnicy- Zakażenie H. pylori występuje u ponad 95% chorych z z chorobą wrzodową dwunastnicy a po skutecznym leczniu choroba prawie całkowiecie ustępuje. Choroba wrzodowa dwunastnicy praktycznie zawze jest wskazaniem do leczenia zakażenia H. pylori.

Choroba wrzodowa żołądka- Zakażenie H. pylori występuje u 65- 80% chorych na owrzodzenie żołądka. Choroba wrzodowa żołądka praktycznie zawze jest wskazaniem do leczenia zakażenia H. pylori.

Rak żołądka- U osób zakażonych H. pylori wzrasta ryzyka rozwoju raka żołądka, dlatego H. pylori uznano za czynnik o udowodnionym działaniu rakotwórczym. Mimo iż zakażenie H. pylori zwiększa zyzyko rozwoju raka żoładka, to jednak ryzyko to jest ciągle niskie i nie zaleca się leczenia przeciwbakteryjnego u każdej zakażonej osoby w celu zapobiegania rozwoju raka.

Chłoniak żołądka - Przewlekłe zapalenie żołądka w przebiegu infekcji H. pylori jest czynnikiem ryzyka rozwoju szczególnej odmiany nowotworu układu chłonnego o umiejscowieniu w żołądku, tzw. chłoniaka MALT (tkanki chłonnej związanej z błonami śluzowymi). Chłoniak MALT jest wskazniem do leczenia zakażenia, z czym wiąże się możliwość cofania się choroby.

Choroba Menetriera- Jest to ciężka postać zapalenia żołądka, przebiegająca z przerostem fałdów żołądkowych, a po wyleczeniu infekcji niemal u wszystkich chorych dochodzi do całkowitego ustąpienia zmian.

Rozpoznawanie zakażenia

Zakażenie można stwierdzić za pomocą wielu metod inwazyjnych, któe wymagają pobrania materiału do badania przy pomocy endoskopu i nieinwazyjnych, w których pobieranym materiałem jest krew, ślina, kał lub wydychane powietrze. Poszczególne badania różnią się od siebie czułością, czasem potrzebnym na otrzymaniem wyniku oraz stopniem uciążliwości dla badanego. Żaden test nie daje 100% pewności rozpoznania zakażenia.

Testy inwazyjne (wykonywane na wycinkach):

* test ureazowy (lub CLO test) - Świeżo pobrany wycinek błony śluzowej umieszcza się na małej płytce nasączonej mocznikiem, który w przypadku obecność enzymu - ureazy jest rozkłądany na mocznik i amoniak, co powoduje zmianę zabarwienia płytki na kolor czerwony. Wynik otrzymuje się po kilkudziesięciu minutach.
* badanie histologiczne wycinków - Wycinki po odpowiednim zabarwieniu są oglądane pod mikroskopem przez histopatologa, który może rozpoznać zakażenie H.pylorii oraz może ocenić stan zapalenia błony śłuzowej.
* badania mikrobiologiczne (posiewy)- Fragmenty błony śluzowej umieszcza się na pożywkach a po kilku dniach ocenia się wzrost bakterii. Badanie to najczęściej wkonuje się aby poznaćwrażliwość bakterii na antybiotyki..

Testy nieinwazyjne:

* test oddechowy - Po spożyciu posiłku zawierającego specjalnie zankowany mocznik, ocenia się powietrze wydechowe chorego. Jeśli występuje zakażenie, to za pomocą ureazy bakteria rozłoży mocznik na amoniak i dwutlenek węgla, który później jest wykrywany przez specjalną aparaturę w powietrzu wydychanym.
* badania serologiczne krwi - Zakażenie H. pylori powoduje powstanie w organiźmie przeciwciał, które można stwierdzić w pobranej próbce krwi żylnej lub włośniczkowej.
* testy molekularne - Polegają na znalezieniu fragmentów DNA za pomocą specjalnych metod z wycinka z żołądka, śliny a nawet kału.

W Polsce najczęściej dla wykrywania H. pylori stosuje się test ureazowy, badanie histologiczne oraz testy serologiczne. Ważną zasadą jest wykonywanie testów sprawdzających wyniki leczenia nie wcześniej niż po 4 tygodniach po zakończeniu leczenia.

Sposoby leczenia infekcji

Zakażenie H. pylori leczy się za pomocą antybiotyków, a leczenie jest skuteczne tylko przy zastosowaniu kilku leków jednocześnie. Najwększą skuteczność uzyskuje się przy następującym leczniu:

* inhibitor pompy protonowej + klarytromycyna + amoksycylina (lub metronidazol) przez 2 tygodnie
* inhibitor pompy protonowej + preparat bizmutu + metronidazol + tetracyklina przez 1-2 tygodnie
* ranitydyna z cytrynianem bizmutu + klarytromycyna + amoksycylina (lub metronidazol, tetracyklina) przez 2 tygodnie

Wyleczenie (eradykacja) można uzyskać tylko u 80-90% zakażonych osób. W przypadku nieskuteczności pierwszego leczenia stosuje się następnie inny zestaw leków albo dobiera antybiotyki na podstawie antybiogramu posiewu wycinka pobranego z żołądka.
http://mediweb.pl/nutrition/wyswietl.php?id=626

Dieta antywrzodowa

Założenia diety antywrzodowej:
Jest to dieta ochronna z ograniczeniem substancji zwiększających wydzielanie soku żołądkowego. Stosuje się ją w przypadków choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, wrzodów jelita.

Produkty zalecane w diecie antywrzodowej:

* Pieczywo jasne pszenne, czerstwe,
* Mąka pszenna jasna, kasza manna, krakowska, ryż, sago, płatki owsiane, kasza jęczmienna, drobny delikatny makaron,
* Mleko słodkie, zsiadłe nieprzekwaszone, bardzo świeży ser twarogowy, ser śmietankowy,
* Jaja gotowane na miękko, w koszulkach, sadzone, jajecznica na parze,
* Chude mięsa i drób: cielęcina, wołowina, królik, indyk, kurczę, szynka, polędwica,
* Ryby: dorsz, leszcz, sola, płastuga, kargulena, szczupak, sandacz,
* Świeże masło, słodka śmietana, olej sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, oliwa, margaryna wysokogatunkowa w ograniczonej ilości,
* Ziemniaki gotowane, tłuczone, puree,
* Gotowane: marchew, buraki, szpinak, kabaczek, dynia, kalafior; fasolka szparagowa i groszek zielony w ograniczonych ilościach; surowe: sałata, pomidory,
* Owoce dojrzałe bez pestek, gotowane: jabłka, truskawki, morele, gotowane soki z owoców jagodowych,
* Cukier, miód, dżemy,
* Ciastka czerstwe zbożowe, mało słodki biszkopt,
* Przyprawy: sól, cukier, wanilia, koper zielony, sok z cytryny,
* Kleiki, krupniki z dozwolonych kasz, zupy mleczne, warzywne, zaprawiane mąką,
* Mięso gotowane, duszone, potrawki, pulpety, budynie,
* Kompoty, galaretki, kisiele – wszystkie mało słodzone,
* Słaba herbata, słaba kawa, mleko.

Produkty zabronione w diecie antywrzodowej:

* Wszelkie pieczywo świeże, żytnie, razowe,
* Maki razowe, żytnie, grube kasze: pęczak, gryczana, grube makarony, kluski kładzione, naleśniki,
* Mleko zsiadłe przekwaszone, kefir, jogurt, sery żółte i topione,
* Jaja gotowane na twardo, sadzone, w majonezie, jajecznica, sadzone,
*Tłuste mięsa: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, dziczyzna, wędliny tłuste; ryby: węgorz, makrele, łosoś, śledź, sardynka; mięsa peklowane, wędzone, konserwy mięsne i rybne,
* Kwaśna śmietana, smalec, słonina, boczek, łój wołowy i barani, margaryny,
* Frytki, wszelkiego rodzaju ziemniaki smażone, placki ziemniaczane, pyzy,
* Wszystkie odmiany kapusty, ogórki, rzodkiewki, rzepa, papryka, szczaw, cebula, grzyby,
* Owoce surowe, suszone, gruszki, agrest, czereśnie, śliwki, orzechy,
* Groch, fasola, bób, soczewica,
* Chałwa, czekolada, słodycze zawierające tłuszcz, kakao i orzechy
* Ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan, kostki bulionowe,
* Rosół, zupy na wywarach z mięsa lub kości, zupy rybne, zupy z przeciwwskazanych warzyw,
* Mięsa smażone, duszone, pieczone w sposób konwencjonalny,
* Desery z czekoladą, z przeciwwskazanych owoców, z orzechami, dużą ilością cukru,
* Mocna herbata i kawa naturalna, napoje alkoholowe, napoje gazowane,
* Ciasta kruche, keksy, makowiec, pączki, torty.
http://www.przepisy-kuchenne.info/dieta-antywrzodowa