Postępowanie o przyznanie renty socjalnej
W art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268) zawarta jest delegacja dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, zobowiązująca go do wydania rozporządzenia w sprawie postępowania o przyznanie renty socjalnej. Realizując dyspozycję wynikającą ze wskazanego przepisu - Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej wydał rozporządzenie z dnia 26 września 2003 r. w sprawie przyznawania renty socjalnej (Dz.U. nr 170, poz. 1656), zwane dalej rozporządzeniem. Rozporządzenie to weszło w życie z dniem 1 października 2003 r.
Rozporządzenie określa:
1. wzór wniosku o przyznanie renty socjalnej,
2. wykaz dokumentów, które należy dołączyć do wniosku,
3. szczegółowy tryb postępowania w sprawach o przyznanie renty,
4. tryb powiadamiania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz organów emerytalno-rentowych o tymczasowym aresztowaniu i odbywaniu kary pozbawienia wolności,
5. wykaz dokumentów potwierdzających prawo do 50% kwoty renty socjalnej.
Wniosek o rentę socjalną
Jak już o tym szczegółowo informowaliśmy w artykule Nowe świadczenie ZUS - renta socjalna, począwszy od dnia 1 października 2003 r., organem zobowiązanym do przyznawania renty socjalnej jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zakład przyznaje tę rentę na zasadach i w wysokości określonej w przepisach ustawy o rencie socjalnej.
Renty socjalne przyznawane przez ZUS można podzielić na dwie grupy.
Pierwsza z nich to świadczenia przyznawane osobom, które miały już ustalone prawo do renty socjalnej przed dniem 1 października 2003 r., a więc na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz.U. 1998 nr 64, poz. 414 z późn. zm.). Art. 26 i 27 ustawy o rencie socjalnej określiły - między innymi - tryb postępowania w sprawie przyznawania rent dla tych osób. Tak więc osobom uprawnionym do renty socjalnej na podstawie przepisów ustawy o pomocy społecznej, "nowe" renty przysługują na zasadach i wysokości określonych w ustawie o rencie socjalnej. Ośrodki pomocy społecznej przekazały Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych dokumentację umożliwiającą przyznanie i wypłatę tych rent od dnia 1 października 2003 r. wraz z wnioskiem o przyznanie tej renty.
Druga grupa rent socjalnych to świadczenia, o które ubiegają się osoby, które nigdy nie miały ustalonego prawa do renty socjalnej, które miały ustalone wcześniej to prawo, lecz prawo to ustało przed dnem 1 października 2003 r., lub które ubiegały się o tę rentę pod rządami ustawy o pomocy społecznej, lecz nie uzyskały jej z uwagi na to, że nie spełniały warunków do jej przyznania.
Postępowanie w sprawie przyznania renty socjalnej wszczyna się na podstawie wniosku osoby ubiegającej się o rentę lub jej przedstawiciela ustawowego (opiekuna prawnego lub kuratora). Postępowanie to wszczyna się również na wniosek innej osoby albo kierownika ośrodka pomocy społecznej, z tym jednak że muszą oni działać za zgodą (wyrażoną na piśmie lub zgłoszoną ustnie - w organie rentowym - do protokołu). Wzór tego wniosku stanowi załącznik do rozporządzenia. Formularze wniosku o rentę socjalną są dostępne we wszystkich jednostkach organizacyjnych ZUS oraz na stronie internetowej Zakładu.
Wniosek o rentę socjalną jest podzielony na pięć części. Dwie pierwsze zawierają dane osobowo-adresowe, trzecia dyspozycje co do wypłaty świadczenia, w czwartej składane są odpowiednie oświadczenia, natomiast część piąta adresowana jest wyłącznie do osób osadzonych w areszcie tymczasowym lub zakładzie karnym. Ostatnią, nienumerowaną część wniosku, stanowi instrukcja jego wypełnienia. Wydaje się, że stosowne jest przedstawienie tej instrukcji, przed zaprezentowaniem wniosku i tego, w jaki sposób należy wypełniać kolejne jego części i zawarte w nich punkty:
1. Wniosek należy wypełnić czytelnie drukowanymi literami.
2. Pola białe wniosku wypełnia oraz udziela odpowiedzi na przedstawione pytania osoba ubiegająca się o rentę socjalną, jej przedstawiciel ustawowy lub za ich zgodą kierownik ośrodka pomocy społecznej bądź inna osoba.
3. Pola zacienione wypełnia osoba przyjmująca wniosek.
4. W wierszach tekstu oznaczonych znakiem * należy skreślić niewłaściwą część dla sytuacji osoby ubiegającej się o rentę socjalną.
5. Na żądanie osoby przyjmującej wniosek, należy przedstawić wszelkie dokumenty potwierdzające wpisane do wniosku dane i informacje.
6. Wypełniając oświadczenie zawarte w części IV wniosku należy:
* przy odpowiedzi w pkt. 1-8 skreślić niewłaściwe słowa: Tak lub Nie,
* przy odpowiedzi Tak w pkt. 5-8 dołączyć stosowne zaświadczenia,
* w przypadku współwłasności nieruchomości rolnej podać wielkość udziału w tej współwłasności (wyrażoną w ha przeliczeniowych).
7. Oświadczenie zawarte w części V wypełniają osoby tymczasowo aresztowane lub odbywające karę pozbawienia wolności.
8. Dane w oświadczeniu w części VA pkt 1 podane przez osobę, której wniosek dotyczy potwierdza dyrektor aresztu lub zakładu karnego.
Część I, II i III wniosku o rentę socjalną
We wniosku, w prawym górnym rogu, wpisywane są dwie daty: data sporządzenia wniosku - wpisuje ją osoba, która wypełnia wniosek oraz data zgłoszenia wniosku - datę tę wpisuje pracownik właściwego organu rentowego ZUS. Data zgłoszenia wniosku o świadczenie ma o tyle istotne znaczenie, że renta socjalna przyznawana jest od dnia spełnienia wszystkich wymaganych warunków, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek. Jeżeli jednak osoba ubiegająca się o rentę socjalną pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy - prawo do tej renty powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia.
W I części wniosku należy wpisać dane osoby ubiegającej się o rentę socjalną, a więc: nazwisko i nazwisko rodowe (według świadectwa urodzenia), pierwsze i drugie imię, imię ojca i imię matki, datę i miejsce urodzenia, płeć, obywatelstwo, numer ewidencyjny PESEL, numer identyfikacji podatkowej NIP oraz serię i numer dowodu osobistego, numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość.
Ustawa o rencie socjalnej nie ogranicza możliwości przyznania renty socjalnej tylko do przypadku, w którym osoba ubiegająca się o jej przyznanie stała się całkowicie niezdolna do pracy przed ukończeniem wieku 18 lat albo w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, lecz przed ukończeniem 25 lat życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
W II części wniosku - dane adresowe - należy wpisać: adres zameldowania na pobyt stały, adres zamieszkania lub pobytu (jeśli jest inny niż adres zameldowania na pobyt stały) oraz adres do korespondencji - jeśli jest inny od wskazanych już adresów.
III część wniosku zawiera dyspozycje dotyczące przekazywania renty socjalnej oraz korespondencji. Należy tu wskazać, czy świadczenie ma być przekazywane na rachunek w banku - w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej osoby uprawnionej do renty, czy też do jej rąk, a jeśli tak, to czy na adres zamieszkania, zameldowania czy do korespondencji (jeśli są to różne adresy), czy też do rąk przedstawiciela ustawowego osoby uprawnionej do renty. Są to jedyne dopuszczone przez przepisy sposoby wypłacania renty socjalnej. Nie ma zatem możliwości, aby renta była przekazywana np. na rachunek bankowy domu pomocy społecznej, w którym przebywa osoba uprawniona do świadczenia.
Zgodność danych zawartych w I i II części wniosku - na podstawie dokumentu potwierdzającego tożsamość - stwierdza osoba przyjmująca wniosek.
Dokumentacja wniosku
Do wniosku o rentę socjalną należy dołączyć dokumenty umożliwiające ustalenie prawa do świadczenia oraz jego wysokość. Przypominamy, że renta socjalna przysługuje osobie, która:
1. jest pełnoletnia,
2. jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
* przed ukończeniem 18 roku życia,
* w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25 roku życia,
* w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
A zatem - w celu udowodnienia wskazanych okoliczności - należy przedłożyć:
* zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza leczącego, dokumentację medyczną oraz inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy,
* zaświadczenie o okresie uczęszczania do szkoły lub szkoły wyższej,
* zaświadczenie jednostki prowadzącej studia doktoranckie o okresie odbywania tych studiów,
* zaświadczenie o okresie odbywania aspirantury naukowej,
* zaświadczenie wydane przez płatnika składek na ubezpieczenia społeczne określające kwotę osiąganego przychodu oraz okres, na jaki została zawarta umowa, z tytułu której osiągany jest przychód,
* zaświadczenie o pobieraniu: zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i o dacie zaprzestania ich pobierania, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę socjalną pobiera to wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne - wydane przez wypłacającego to wynagrodzenie, zasiłek lub świadczenie,
* zaświadczenie właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego określające powierzchnię użytków rolnych nieruchomości rolnej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, wyrażoną w hektarach przeliczeniowych,
* uwierzytelnioną przez ZUS lub kierownika ośrodka pomocy społecznej, jeśli kierownik ten składa wniosek o rentę, kopię dokumentu uwierzytelniającą posiadanie statusu cudzoziemca, a z chwilą akcesji Polski do Unii Europejskiej - zezwolenia na pobyt na terytorium RP obywatela państwa członkowskiego Unii,
* wyrażoną na piśmie zgodę osoby ubiegającej się o rentę socjalną lub jej przedstawiciela ustawowego (opiekuna prawnego lub kuratora) o wszczęcie postępowania w sprawie renty socjalnej; zgoda ta może być również zgłoszona ustnie do protokołu organowi rentowemu.
Ponadto - osoba tymczasowo aresztowana lub odbywająca karę pozbawienia wolności, ubiegająca się o rentę w wysokości 50% renty socjalnej, zobowiązana jest także przedłożyć:
* zaświadczenie zarządcy domu, właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego bądź innych państwowych osób prawnych lub wypis z księgi wieczystej potwierdzające prawo do lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego),
* zaświadczenie wydziału ewidencji ludności właściwego urzędu gminy potwierdzające, iż w lokalu mieszkalnym (domu jednorodzinnym) nie są zameldowane inne osoby.
Wyciągi z akt stanu cywilnego, zaświadczenia wydawane w celu ustalenia uprawnień do renty socjalnej oraz pisma o wydanie tych dokumentów są wolne od opłat.
Przedłożenie wskazanych dokumentów nie jest jednak wystarczające do przyznania renty socjalnej. Osoba ubiegająca się o to świadczenie zobowiązana jest także do wskazania, czy zachodzą inne okoliczności mające wpływ na ustalenie prawa do świadczenia oraz jego wysokości. Przypominamy, że prawo do renty socjalnej nie przysługuje, gdy osoba, która ubiega się o to świadczenie:
*ma ustalone prawo do emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej, renty strukturalnej, świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego,
* pobiera świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych,
*jest tymczasowo aresztowana albo odbywa karę pozbawienia wolności,
* ma ustalone prawo do renty rodzinnej (części renty) przez jednostkę organizacyjną Zakładu lub przez inny niż ta jednostka organ emerytalno- rentowy (np. KRUS), w wysokości przekraczającej 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
*jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu Kodeksu cywilnego o powierzchni użytków rolnych przekraczających 5 ha przeliczeniowych, lub - jako współwłaściciel - ma udział w takiej nieruchomości, który przekracza 5 ha przeliczeniowych.
W IV części wniosku (Oświadczenie osoby, której wniosek dotyczy) należy złożyć oświadczenia, poprzez udzielenie odpowiedzi "tak" lub "nie" na zawarte w niej pytania.
Punkt 1 dotyczy posiadania ustalonego prawa do emerytury - renty z tytułu niezdolności do pracy - renty inwalidzkiej - uposażenia w stanie spoczynku - renty strukturalnej. Udzielenie odpowiedzi twierdzącej Tak potwierdza okoliczność wyłączającą możliwość przyznania renty socjalnej. W przypadku posiadania uprawnień do jednego ze wskazanych świadczeń, należy wskazać nazwę i adres organu, który wydał decyzję (ZUS, KRUS, Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, Wojskowe Biuro Emerytalne, Biuro Emerytalne Służby Więziennej, właściwa jednostka organizacyjna resortu sprawiedliwości) oraz numer decyzji.
W punkcie 2 należy udzielić odpowiedzi na pytanie dotyczące pobierania świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych. W przypadku pobierania takiego świadczenia, należy podać nazwę i adres organu, który wypłaca to świadczenie oraz numer decyzji. Pobieranie takiego świadczenia wyklucza możliwość przyznania renty socjalnej.
Możliwość przyznania tej renty wyklucza także posiadanie ustalonego przez urząd pracy prawa do zasiłku przedemerytalnego - świadczenia przedemerytalnego. W przypadku posiadania prawa do jednego z tych świadczeń, należy podać rodzaj świadczenia i adres urzędu pracy.
Kolejne pytanie, zawarte w pkt. 4, dotyczy prawa do renty rodzinnej - uposażenia rodzinnego. Posiadanie prawa do takiego świadczenia nie stanowi przeszkody do przyznania renty socjalnej, z wyłączeniem tych przypadków, gdy wysokość tego świadczenia przekracza 200% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W przypadku posiadania uprawnień do renty rodzinnej (części renty rodzinnej) - uposażenia rodzinnego, należy podać nazwę organu, który ustalił prawo do świadczenia oraz numer decyzji. Jest to niezmiernie istotne, bowiem to właśnie ten organ będzie wypłacał rentę socjalną i ustali jej ostateczną wysokość. Za rentę rodzinną uważa się rentę przyznaną na podstawie przepisów ustawy emerytalnej (w tym także rentę wyjątkową przyznaną przez Prezesa ZUS lub rentę rodzinną przyznaną przez Prezesa Rady Ministrów), a także każdą inną rentę rodzinną, przyznaną na podstawie odrębnych przepisów, np. przez KRUS.
Punkt 5 dotyczy osiągania przychodu z tytułu zatrudnienia - służby - innej pracy zarobkowej - z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W przypadku osiągania takiego przychodu należy podać, z jakiego tytułu jest on osiągany oraz wysokość tego przychodu. W przypadku gdy od uzyskiwanego przychodu składki na ubezpieczenia społeczne odprowadza płatnik składek (np. pracodawca czy zleceniodawca) - należy dołączyć zaświadczenie wystawione przez płatnika składek potwierdzające wysokość osiąganego przychodu. Osiąganie przychodu nie stanowi przeszkody do przyznania renty socjalnej, jednak w przypadku gdy jego wysokość przekracza miesięcznie 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, prawo do renty socjalnej za miesiąc, w którym został uzyskany ten przychód - podlega zawieszeniu. Przy ustalaniu łącznej kwoty przychodu, uwzględnia się także przychody, co do których należy się wypowiedzieć w pytaniu 6 i 7.
Pytanie zawarte w pkt. 6 dotyczy pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego lub wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego. Jeśli osoba ubiegająca się o rentę socjalną wskaże odpowiedź "tak" - musi podać rodzaj otrzymywanego świadczenia oraz adres jednostki Zakładu, jeżeli zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne wypłaca ta jednostka. Natomiast w pozostałych przypadkach należy dołączyć zaświadczenie o pobieraniu wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego oraz o dacie zaprzestania ich pobierania.
W punkcie 7 należy udzielić informacji dotyczącej osiągania przychodu innego, niż wymieniony w pkt. 4-6 przychód zaliczony do źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 2000 nr 14, poz. 176 z późn. zm.) lub osiągania przychodu z umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. W przypadku osiągania takiego przychodu, należy podać źródło i wysokość tego przychodu.
W ostatnim - 8 pkt - osoba ubiegająca się o rentę socjalną wskazuje, czy jest właścicielem - posiadaczem - współwłaścicielem i w jakiej części - nieruchomości rolnej. W przypadku odpowiedzi twierdzącej, należy dołączyć zaświadczenie określające powierzchnię użytków rolnych tej nieruchomości wyrażoną w hektarach przeliczeniowych. Jak już wyżej wskazano - w przypadku gdy powierzchnia użytków rolnych posiadanej nieruchomości przekracza 5 ha przeliczeniowych - prawo do renty socjalnej nie przysługuje.
Prawdziwość podanych danych osoba ubiegająca się o rentę socjalną (lub jej przedstawiciel ustawowy) potwierdza własnoręcznym podpisem.
Wniosek o rentę socjalną osoby tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności
Jak już wyżej wspomniano, osobie, która jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności - nie przysługuje prawo do renty socjalnej. Osoba taka jest zobowiązana do wypełnienia części V wniosku.
W części VA składa oświadczenie, że jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności. Wskazuje datę osadzenia w tymczasowym areszcie lub datę rozpoczęcia odbywania kary pozbawienia wolności oraz adres aresztu - zakładu karnego. Dane te potwierdza dyrektor aresztu lub zakładu karnego.
Osoba ta składa również oświadczenie dotyczące tego, czy otrzymywała rentę socjalną bezpośrednio przed tymczasowym aresztowaniem lub odbywaniem kary pozbawienia wolności. Jeśli była uprawniona do tej renty - podaje nazwę i adres zakładu lub organu, który wypłaca to świadczenie oraz numer sprawy. Informacja ta jest o tyle niezbędna, że osoba, która przed osadzeniem w areszcie tymczasowym lub zakładzie karnym była uprawniona do renty socjalnej - może ubiegać się o przyznanie renty socjalnej w wysokości 50%. Warunki wymagane do uzyskania tej renty omówione są w artykule Renta socjalna.
Osoba ta w przypadku ubiegania się o wypłacanie 50% kwoty renty socjalnej w celu dokonywania opłat z tytułu czynszu lub innych należności za lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny wypełnia część VB wniosku. W części tej składa oświadczenie odnośnie tego czy: jest osobą samotnie gospodarującą, zobowiązanie do regulowania opłat z tytułu czynszu lub innych należności za lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny w przypadku wypłacania 50% kwoty renty socjalnej. Jak już wyżej wspomniano, do wniosku o świadczenie osoba ta dołącza:
1. zaświadczenie zarządcy domu, właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego bądź innych państwowych osób prawnych lub wypis z księgi wieczystej potwierdzające prawo do lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego) lub
2. zaświadczenie wydziału ewidencji ludności właściwego urzędu gminy potwierdzające, iż w lokalu mieszkalnym (domu jednorodzinnym) nie są zameldowane inne osoby.
Prawdziwość danych zawartych w V części wniosku osoba ubiegająca się o rentę socjalną lub jej przedstawiciel ustawowy potwierdzają własnoręcznym podpisem.
Redakcja: Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych
http://www.zus.pl/default.asp?p=1&id=1108