Standard opieki. Pacjent z twardziną układową
Twardzina układowa (TU, sclerodermia systemica, ang. systemic sclerosis) jest układową chorobą tkanki łącznej. Charakteryzuje się postępującym włóknieniem skóry i narządów wewnętrznych, prowadzącym do ich niewydolności. Wiąże się z zaburzeniami morfologii i funkcji naczyń krwionośnych oraz nieprawidłowościami w działaniu układu immunologicznego. Do najczęściej zajętych tkanek i narządów należą: skóra, układ kostno-stawowy, przewód pokarmowy, układ naczyniowo-sercowy, płuca, nerki, układ nerwowy. Jest to przede wszystkim choroba narządów wewnętrznych z zajęciem bądź bez zajęcia skóry. Wyróżnia się trzy postacie choroby w zależności od obrazu klinicznego, przebiegu, występujących powikłań, jak również rokowania: postać ograniczoną (limited systemic sclerosis – lSSc), postać uogólnioną (diffuse systemic sclerosis – dSSc) oraz twardzinę układową bez zajęcia skóry (scleroderma sine scleroderma). Najbardziej niebezpieczne dla pacjenta stany, będące główną przyczyną zgonów w przebiegu TU w pierwszych 3-4 latach, to pierwotne (tętnicze) nadciśnienie płucne i twardzinowy przełom nerkowy. Podstawową zasadą leczenia TU jest kompleksowość postępowania terapeutycznego oraz indywidualizacja, uwzględniająca czas trwania i zaawansowanie zmian narządowych. Priorytetowym celem indywidualnej opieki pielęgniarskiej jest łagodzenie dolegliwości, walka z bólem, profilaktyka zakażeń, obserwacja stanów zagrażających życiu i niesienie wsparcia psychicznego w chorobie, pomoc w adaptacji oraz edukacja w kierunku samoopieki i samoobserwacji. Tylko kompleksowe działania mogą mieć wpływ na poprawę jakości życia pacjenta i jego przedłużenie Grupa opieki Opieką zostali objęci pacjenci hospitalizowani na oddziale reumatologii z rozpoznaną twardziną układową (TU). Oświadczenie standardowe Pacjenci objęci opieką pielęgnowani są metodą procesu pielęgnowania. Pielęgniarka rozpoznaje indywidualne problemy pielęgnacyjne pacjenta na podstawie danych z wywiadu, obserwacji, wyników pomiarów i analizy dokumentacji medycznej. Plan opieki jest realizowany we współpracy z pacjentem i rodziną, z uwzględnieniem profilaktyki i wczesnego wykrywania powikłań ze strony narządów wewnętrznych. Pielęgniarka uczestniczy w wielokierunkowej terapii, monitorowaniu stanu pacjenta i prowadzi edukację ukierunkowaną na samoobserwację i samoopiekę, wspierającą chorego i jego rodzinę w chorobie. Pacjent jest zmotywowany do działań profilaktycznych, monitoruje przebieg choroby i leczenia, współpracuje z zespołem terapeutycznym. Kryteria struktury 1.Miejscem świadczenia profesjonalnej opieki nad pacjentem jest oddział reumatologiczny (ośrodek referencyjny). 2.Pielęgniarka sprawuje opiekę nad pacjentem zgodnie z założeniami procesu pielęgnowania. 3.Pielęgniarka ma wiedzę z zakresu teorii pielęgniarstwa, pielęgnowania w chorobach reumatycznych, psychologii, psychoterapii elementarnej, rehabilitacji. 4.Ma również wiedzę z zakresu dydaktyki medycznej, zna formy, metody i zasady prowadzenia edukacji zdrowotnej. 5.Dokumentuje proces pielęgnowania w Indywidualnej historii pielęgnowania pacjenta, nanosząc tam dane z wywiadu, obserwacji i pomiarów, formułuje diagnozę pielęgniarską, ustala plan opieki, opisuje i ocenia realizację podjętych działań oraz przedstawia wnioski do dalszej pielęgnacji. 6.Zna metody leczenia, pielęgnowania i rehabilitacji w TU, obserwacji działań niepożądanych terapii i powikłań narządowych. 7.W oddziale opracowane są procedury postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w TU. 8.Pielęgniarka potrafi przygotować pacjenta do sprawowania opieki nieprofesjonalnej, z uwzględnieniem zalecanego trybu życia, roli pacjenta w monitorowaniu przebiegu choroby i leczenia, akceptacji choroby. 9.W oddziale opracowane są pisemne zalecenia dla pacjenta „Jak żyć z twardziną układową”. 10. Szpital spełnia warunki niezbędne do prowadzenia diagnostyki, terapii, opieki i rehabilitacji. 11. Pacjent i rodzina mają dostęp do personelu medycznego, identyfikują go. 12. Personel medyczny przestrzega Karty praw pacjenta. 13. Pielęgniarka systematycznie uczestniczy w kształceniu i doskonaleniu zawodowym. 14. Szpital zapewnia odpowiednią obsadę pielęgniarską do sprawowania indywidualnej opieki nad pacjentem. Kryteria procesu Pielęgniarka: 1. Gromadzi dane o pacjencie (wywiad chorobowy, środowiskowy, rodzinny). 2. Ustala diagnozę pielęgniarską, rozpoznając problemy pacjenta związane z: –objawami ogólnymi, m. in. uczucie zmęczenia we wczesnej fazie postaci uogólnionej (< 3 lat) i późnej postaci ograniczonej (> 10 lat), –zmianami skórnymi (sklerodaktylia): problemy w samoobsłudze spowodowane obrzękiem palców rąk („palce kiełbaskowate” powodują trudności w zginaniu, pękanie skóry, samoobsługę utrudniają również częściowe przykurcze palców rąk, stwardniała skóra, czyli objaw ciasnej rękawiczki), a także wapnica palców i występujące przetoki, –występowaniem objawu Raynauda: na dystalnych częściach ciała: palce rąk, nóg, broda, język, czoło, brodawki sutkowe, w narządach wewnętrznych: płuca, serce, nerki, –objawami skórnymi, m. in. mrowienie, drętwienie, zaburzenie czucia oraz zblednięcie (I faza), zasinienie (II faza), tętniący lub kłujący ból oraz zaczerwienienie (III faza), uszkodzenia skóry, trudno gojące się owrzodzenia (głównie opuszek palców) powodujące ból i dyskomfort, zagrażające infekcją, –zmianami w stawach i mięśniach powodującymi: ból w stawach, sztywność poranną palców rąk, nadgarstków, łokci i kolan, ograniczenie ruchomości w stawach rąk (również nóg) z powodu zmian skórnych, utrudnioną samoobsługę spowodowaną bólami mięśni i osłabieniem siły mięśniowej, –zmianą wyglądu: trudności w zaakceptowaniu przez chorego wyglądu swojej twarzy (ścieńczony nos, zwężona czerwień wargowa, wygląd „maskowaty”), –objawami ze strony układu pokarmowego: zmniejszenie ust (mikrooria) utrudniające ich otwieranie, wysuwanie języka, czasem uniemożliwiające pomoc stomatologiczną, intubację, rozwój paradontozy i ubytki w uzębieniu utrudniające spożywanie posiłków, odczuwanie w początkowej fazie choroby piekącego bólu za mostkiem i pełności nawet po zjedzeniu niezbyt obfitego posiłku, w późniejszym okresie ból podczas połykania pokarmów/płynów i upośledzenie połykania (dysfagia), zgaga, odbijanie i wzdęcia powodujące złe samopoczucie i dyskomfort, problemy z wydalaniem (biegunki i zaparcia), zagrożenie (zwłaszcza w nocy) zachłystowym zapaleniem płuc, –objawami ze strony układu oddechowego: trudności w oddychaniu, czyli uczucie duszności, początkowo wysiłkowej, w zaawansowanych stanach także spoczynkowej, zagrażające tętniczym nadciśnieniem płucnym, będącym główną przyczyną zgonów w TU, przewlekły, suchy, nieproduktywny kaszel, –zmianami nerkowymi: w twardzinowym przełomie nerkowym znaczne zagrożenie nadciśnieniem tętniczym (silne bóle głowy, zaburzenia widzenia, drgawki, ostra niewydolność lewokomorowa), -zmiany ze strony serca: zagrożenie niewydolnością krążenia pochodzenia pierwotnie sercowego – postać uogólniona (uczucie kołatania bądź nierównego bicia serca, zaburzenia rytmu i przewodzenia, obniżenie tolerancji wysiłku), możliwość zajęcia serca procesem chorobowym, dolegliwości o charakterze wieńcowym powodujące niepokój pacjenta. 3. Wyznacza cel i plan działań pielęgnacyjnych, omawiając go z pacjentem i jego rodziną. 4. Realizuje działania profilaktyczne, diagnostyczne, terapeutyczne, opiekuńcze, rehabilitacyjne w stosunku do pacjenta i rodziny; są to: –monitorowanie leczenia i objawów niepożądanych terapii, –obserwacja pod kątem stanów zagrażających życiu pacjenta (tętnicze nadciśnienie płucne, twardzinowy przełom nerkowy), –pomoc w samoobsłudze, usprawnianie ruchowe (nieprzeciążanie stawów), –ochrona przed zakażeniami, uszkodzeniami opuszek palców, pękaniem skóry; w przypadku owrzodzeń miejscowe stosowanie antybiotyków, eliminacja ognisk martwiczych, –eliminacja czynników powodujących skurcz naczyń (palenie tytoniu, zimno, stres, leki zwężające naczynia krwionośne), –łagodzenie objawów ze strony układu pokarmowego (dieta lekkostrawna, pokarmy rozdrobnione, unikanie czekolady, alkoholu, wysokie ułożenie, wyprostna pozycja 2 godz. po posiłku, luźna odzież, regulacja wypróżnień, przy biegunkach suplementacja cynku, selenu, wapnia, wit. B12, przy zaparciach dieta bogatobłonnikowa, zwiększona podaż płynów), –obserwacja pracy nerek (diurezy); pomiar, obserwacja i normalizacja ciśnienia tętniczego krwi, monitorowanie wszelkich odchyleń od normy, staranne leczenie stanów zapalnych dróg moczowych, –obserwacja i łagodzenie objawów ze strony układu oddechowego (oszczędzanie sił pacjenta, pozycja wysoka ułatwiająca oddychanie, kontrolowana tlenoterapia, gimnastyka oddechowa, mikroklimat na sali – odpowiednia wilgotność), –obserwacja zaburzeń rytmu serca, –walka z bólem w przypadku artralgii (bóli stawów), –wspieranie emocjonalne pacjenta/rodziny. 5. Ocenia skuteczność podejmowanych działań, weryfikuje plan opieki zgodnie z założeniami procesu pielęgnowania. 6. Pełni funkcję wychowawczą w stosunku do pacjenta i rodziny, przygotowując ich do sprawowania opieki nieprofesjonalnej: –informuje o kierunkach obserwacji objawów chorobowych, zwracając uwagę na stany zagrażające życiu chorego (pierwotne nadciśnienie płucne, przełom nerkowy w pierwszych 3-4 latach trwania choroby), –omawia rolę pacjenta w farmakoterapii, czyli monitorowanie leczenia i objawów niepożądanych terapii, –udziela porad co do zalecanego stylu życia, dotyczących unikania zimna, przeziębień, zakażeń (zaleca antybiotykoterapię, zwłaszcza miejscową), ochrony stawów przed przeciążeniem, diety dostosowanej do funkcjonowania jelit, wysokiej pozycji ułożeniowej, unikania stresu, tytoniu, niespożywania alkoholu, –wskazuje możliwości fizykoterapii i kinezyterapii (łagodna gimnastyka, okłady parafinowe, stosowanie prądu bądź zmiennego pola magnetycznego, kąpiele siarczkowe), –wskazuje metody radzenia sobie z sytuacją trudną, stresem, informuje o grupach wsparcia, stowarzyszeniach chorych z chorobami reumatycznymi, zachęca do udziału w spotkaniach, do kontaktu z osobami mającymi takie same problemy zdrowotne. 7. Współpracuje z zespołem terapeutycznym w zakresie realizowania kompleksowej opieki nad pacjentem. 8. Dokumentuje działania pielęgnacyjne. Kryteria wyniku -Pacjent jest objęty indywidualną opieką pielęgniarską wysokiej jakości. -Działania pielęgnacyjne są dokumentowane w Indywidualnej historii pielęgnowania pacjenta. -Pacjent i jego rodzina współpracują w realizacji procesu pielęgnowania. -Pacjent jest zmotywowany do podejmowania działań profilaktycznych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych. -Pacjent i jego rodzina mają wiedzę na temat zasad samoopieki i samoobserwacji w twardzinie układowej. -Pacjent uzyskuje wsparcie emocjonalne. -Pacjent akceptuje swoją chorobę, umie radzić sobie w sytuacjach trudnych, chwilach zwątpienia. -Pielęgniarka/personel medyczny przestrzega praw pacjenta. -Współpraca interdyscyplinarna oparta jest na zasadach pracy zespołowej. dr n. med. Matylda Sierakowska Zakład Pielęgniarstwa Ogólnego AM w Białymstoku mgr piel. Barbara Ołtarzewska mgr piel. Anna Kosior Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych AM w Białymstoku
Magazyn Pielęgniarki i Położnej nr 05/2007 (15-05-2007) strona 33
Autor: Matylda Sierakowska, Barbara Ołtarzewska, Anna Kosior
Data dodania: 2008-06-27 13:17:11
standard opieki