Co robić, kiedy łamane są prawa pacjenta?Każdy pacjent ma prawo do uzyskania świadczeń zdrowotnych odpowiadającym wymaganiom wiedzy medycznej (art. 19 ust. 1 pkt. 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
W zestawieniu z prawem do bezpłatnej opieki lekarskiej oznacza to, że każdy uprawniony ma prawo do uzyskania bez zbędnej zwłoki potrzebnych z punktu widzenia jego stanu zdrowia świadczeń opieki zdrowotnej, przy wykorzystaniu wszelkich dostępnych dla udzielającego świadczenie środków leczenia, łagodzenia cierpień i pielęgnacji chorego.
Zgodnie z prawem pacjenta wyrażonym w art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi lekarzowi metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
Jednocześnie art. 8 Kodeksu Etyki Lekarskiej, mówi, iż lekarz powinien przeprowadzać wszelkie postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze z należytą starannością poświęcając im niezbędny czas.
Według panującego orzecznictwa staranność ta powinna być nawet wyższa niż przeciętna ze względu na przedmiot zabiegów leczniczych, którym jest człowiek i skutki, które często są nieodwracalne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 marca 2001 roku, I Aca 124/2001, Przegląd Sądowy 2002/10, s.130). Natomiast artykuł 21 Kodeksu Etyki Lekarskiej, stanowi, że w przypadku popełnienia przez lekarza poważnej pomyłki lub wystąpienia nieprzewidzianych powikłań w trakcie leczenia powinien on poinformować o tym chorego i podjąć działania dla naprawy ich szkodliwych skutków.
Co robić? Krok pierwszy: Rzecznik Praw Pacjenta w Narodowym Funduszu Zdrowia Narodowy Fundusz Zdrowia w każdym swoim oddziale wojewódzkim oraz w Centrali w Warszawie wyodrębnił stanowisko pracownicze o nazwie RZECZNIK PRAW PACJENTA.
Pracownik ten nie ma żadnego szczególnego umocowania prawnego, aby mógł wywrzeć prawny nacisk na FUNDUSZ, lecz wobec podmiotów wykonujących świadczenia zdrowotne, może okazać się całkiem skuteczny. Dzieje sie tak dlatego, że NFZ wobec zakładów opieki zdrowotnej, z którymi ma podpisaną umowę, ma silny argument w postaci mozliwości kontroli zakładu oraz wymierzania kar finansowych.
Jeżeli więc naruszenie praw pacjenta ma miejsce w zakładzie opieki zdrowotnej czy praktyce lekarskiej lub pielęgniarskiej mającej kontrakt z NFZ, a naruszenia to polega na niewykonywaniu prawidłowemu umowy z Funduszem, to warto poświęcić czas na wizytę u Rzecznika Praw Pacjenta.
Szerzej zadania i kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta omawiamy tutaj.
Krok drugi: Rzecznik Praw PacjentaJeżeli szukamy pomocy w działaniach przeciwko NFZ, to warto skorzystać z pomocy Rzecznika Praw Pacjenta. Biuro Rzecznika udzieli także pomocy w działaniach przeciwko świadczeniodawcom, w szczególności jeżeli są to jednostki opieki psychiatrycznej.
Zasady działalności Rzecznika Praw Pacjenta reguluje ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z dnia 6 listopada 2008 r.
Szerzej zadania i kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta omawiamy tutaj.
Krok trzeci: Ugoda lub postępowanie sądowe1. W sytuacji wyrządzenia pacjentowi szkody wskutek niewłaściwego leczenia osoba poszkodowana może ubiegać się w drodze sądowego postępowania cywilnego o uzyskanie odszkodowania od zakładu opieki zdrowotnej, w którym prowadzone było leczenie.
2. Ponadto pacjent, który w wyniku wadliwego leczenia doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia może żądać również zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Krzywdą są cierpienia psychiczne lub fizyczne osoby, której wyrządzono szkodę, odszkodowanie natomiast przysługuje, jeżeli poszkodowany doznał uszczerbku majątkowego.
Zgodnie z art. 361 par.2 w zw. z art. 444 kodeksu cywilnego odszkodowanie może obejmować koszty wynikłe z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia (m.in. koszty leczenia, zabiegów rehabilitacyjnych, zakupu materiałów medycznych, środków pomocniczych i przedmiotów ortopedycznych, wydatki związane z przewozem do zakładów opieki zdrowotnej) oraz rentę (jeżeli osoba poszkodowana utraciła całkowicie lub częściowe zdolność do pracy zarobkowej lub jeżeli w wyniku szkody zwiększyły się jej potrzeby).
Pacjent, który w wyniku wadliwego leczenia doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia może żądać również zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Zadośćuczynienie jest przyznawane pokrzywdzonemu za doznaną przez niego krzywdę. Możemy mówić o dwóch rodzajach szkody majątkowej: pierwszy z nich to strata - czyli zmniejszenie majątku poszkodowanego, które nastąpiło w wyniku zdarzenia za które ktoś ponosi odpowiedzialność. Drugim rodzajem szkody są tak zwane utracone korzyści, które obejmują szkody w majątku poszkodowanego polegające na tym, że majątek nie wzrósł tak jakby to się stało, gdyby nie doszło do zdarzenia, za które ktoś ponosi odpowiedzialność.
Zgodnie z art. 361 §1k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Art.361§2 k.c. stanowi, że w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Aby ustalić wielkość szkody porównuje się stan rzeczywisty majątku, jaki istnieje po wystąpieniu zdarzenia, które wywołało szkodę, z majątkiem, jaki istniałby, gdyby do tego zdarzenia nie doszło.
Aby dochodzić odszkodowania należy wykazać winę lekarza. Dlatego też, aby wyjaśnić tę problematykę należy stwierdzić, że istnieją dwa rodzaje winy:
wina umyślna – czyli sytuacja gdy sprawca chce wyrządzić komuś szkodę albo przynajmniej świadomie się na to godzi oraz druga postać winy czyli niedbalstwo.
„Niedbalstwo wiąże się z niedołożeniem należytej staranności, jaka jest wymagana w stosunkach danego rodzaju. Nasuwa się w związku z tym pytanie, jakie są mierniki należytej staranności. Odpowiedzi na to pytanie udziela art. 355 k.c. odnoszący się nie tylko do reżimu odpowiedzialności kontraktowej, ale i deliktowej. Stosownie do treści omawianego przepisu należy zachować staranność wymaganą w stosunkach danego rodzaju. Jest to miernik obiektywny, formułowany jako wzorzec powinnego zachowania dla każdego, kto znajdzie się w określonej sytuacji. Podstawą formułowania wzorców są ogólne reguły współżycia społecznego, a także szczegółowe przepisy prawne, pragmatyki zawodowe, zasady deontologii, określone zwyczaje dostosowane do pewnych typów czynności, zawodów lub nawet sytuacji, w których czynności danego rodzaju się wykonuje, np.: wzorzec lekarza. Zarzut niedbalstwa będzie wtedy uzasadniony, gdy dany sprawca szkody zachował się w sposób odbiegający od modelu wzorcowego.” (Z. Radwański, Zobowiązania – cześć szczególna, wyd.3, Warszawa 2001r.).
Ocena, czy faktycznie doszło do niedołożenia należytej staranności należy do sądu.
Kolejną istotną kwestią związaną z ustalaniem szkody jest adekwatny związek przyczynowy pomiędzy działaniem lub zaniechaniem zobowiązanego do odszkodowania, a wynikłą w związku z tym szkodą. Art. 361§1 k.c. stanowi, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.
Przy ustalaniu adekwatnego związku przyczynowego należy kierować się zasadami nauki i doświadczenia życiowego, trzeba zatem zbadać czy określony skutek pozostaje w relacji przyczynowej do zdarzenia stanowiącego podstawę czyjejś odpowiedzialności. Wymaga to ustalenia czy doszłoby do powstania szkody, gdyby nie pojawiło się zdarzenie będące podstawą odpowiedzialności.
Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442 k.c.). Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, bez względu na to, kiedy szkoda powstała lub się ujawniła.
Procedura dochodzenia roszczeń jest przewidziana w kodeksie postępowania cywilnego. Należy jednak rozważyć kwestię, czy zawarcie ugody z ubezpieczycielem (szpital jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej) nie byłoby korzystniejsze niż wytaczanie powództwa. Przede wszystkim pozwoliłoby na uniknięcie kosztownego i niejednokrotnie długotrwałego postępowania sądowego.
Gdyby propozycje zakładu, który ubezpiecza szpital, były dla pacjenta niekorzystne może ona wystąpić z powództwem cywilnym. Wysokość roszczenia określona w pozwie determinuje właściwość rzeczową sądu. W zależności od tzw. wartości przedmiotu sporu, sądem właściwym będzie sąd rejonowy albo okręgowy. Jeżeli wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. złotych, wtedy właściwy będzie sąd okręgowy.
Z wniesieniem powództwa łączy się obowiązek poniesienia opłat, które uiszcza się przy wniesieniu pisma podlegającego opłacie. Pismem takim jest pozew. W dniu 2.03.2006r.weszła w życie ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zgodnie z artykułem 13 tej ustawy opłata wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100000zł.
Określenie wysokości roszczenia pociąga za sobą istotne konsekwencje, ponieważ strona przegrywająca proces jest obowiązana zwrócić stronie przeciwnej na jej żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Jednakże sąd może w szczególne uzasadnionych przypadkach zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów lub nie zasądzać ich w ogóle. Należy to do uznania sądu. Dlatego też należy dokładnie przeanalizować wszelkie okoliczności, które mogą uzasadnić zarówno wysokość ewentualnego odszkodowania i zadośćuczynienia. W razie trudnej sytuacji materialnej osoby składającej pozew może ona zwrócić się o zwolnienie z kosztów postępowania, a także wnieść o ustanowienie adwokata z urzędu.
Przed złożeniem pozwu wskazane jest zgromadzenie dokumentacji medycznej z przebiegu leczenia. Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pacjent może wystąpić do zakładu opieki zdrowotnej o sporządzenie wyciągów, odpisów lub kopii swojej dokumentacji medycznej. Ich sporządzenie następuje na koszt pacjenta.
Wysokość opłaty ustala kierownik zakładu w regulaminie porządkowym, przy czym nie może ona przekraczać wysokości maksymalnej określonej w ustawie tj. wysokość opłaty za jedną stronę kopii dokumentacji medycznej nie może przekraczać 0,002 przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Aby otrzymać dokumentację medyczną należy zwrócić się z wnioskiem do dyrektora szpitala o jej udostępnienie (np. kopii potwierdzonej za zgodnośc z oryginałem), który upoważni pracownika do wydania takowej. Kierowik (dyrektor szpitala) nie może nie zgodzić się na wydanie dokumentacji bowiem pacjent, jest uprawniony do wglądu do dokumentacji, sporządzania z niej odpisów lub kopii bądź też może zostać udostępniona za potwierdzeniem zwrotu po wykorzystaniu.
Kwestie dokumentacji medycznej są omówione szerzej tutaj.
Krok czwarty:
Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Okręgowej Izby LekarskiejW przypadkach braku należytej staranności w wykonywanej praktyce medycznej, popełnionych błędów i zaniedbań w leczeniu oraz stwierdzenia, że lekarz, postępuje sprzecznie z zasadami etyki zawodowej lub narusza przepisy o wykonywaniu zawodu lekarza, pacjent może zwrócić się także do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Okręgowej Izby Lekarskiej, właściwego do prowadzenia postępowania wyjaśniającego w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy w sprawach osób, których dobro zostało bezpośrednio naruszone działaniem lekarza.
Celem postępowania nie jest zaspokojenie roszczeń, np. materialnych pacjenta, ale wyciągnięcie konsekwencji zawodowych wobec pozwanego lekarza.
Na podstawie skargi poszkodowanego rzecznik odpowiedzialności zawodowej wszczyna postępowanie. Skargę składa się do Okręgowej Izby Lekarskiej, właściwej dla terenu gdzie świadczeń udziela pozwany lekarz. Dane adresowy regionalnych izb lekarskich znaleźć można na stronie:
http://www.nil.org.pl/xml/oilNa podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 września 1990 r. (Dz. U. Nr 69 poz. 406) osoba pokrzywdzona w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Okręgowej Izby Lekarskiej jest uprawniona do przeglądania akt sprawy.
http://www.prawapacjenta.eu/?pId=element_1_1175