"Suche oko" jest jedną z najczęstszych przyczyn dolegliwości ocznych. Jest to zespół objawów wywołanych wysychaniem spojówki i rogówki wskutek upośledzenia wydzielania łez, zmian w ich składzie bądź zaburzeń w ich rozprowadzaniu po powierzchni gałki ocznej. Zazwyczaj schorzenie to ma charakter przewlekły i wymaga wnikliwej diagnostyki przyczynowej oraz systematycznego leczenia. Nieleczony zespół suchego oka powoduje rozmaite konsekwencje - od łagodnych objawów subiektywnych przez zapalenia i zmętnienia rogówki aż po zeskórzenie (w skrajnych przypadkach) gałki ocznej, połączone z nieodwracalną utratą wzroku.
Jak wiadomo, oko jest chronione od środowiska zewnętrznego poprzez prawidłowo funkcjonujące powieki, które przez swoje ruchy rozprowadzają po jego powierzchni film łzowy. Łzy zwilżają rogówkę, chroniąc ją przed wysychaniem i utratą przezroczystości, umożliwiają wymianę tlenu i metabolitów, wyrównują jej drobne nierówności, utrzymując prawidłowe właściwości optyczne, a ponadto wypłukują drobne ciała obce oraz działają bakteriobójczo i przeciwzapalnie.
Film łzowy jest zbudowany z trzech warstw: wewnętrznej, śluzowej, produkowanej przez komórki kubkowe spojówki, która to warstwa zmienia hydrofobową powierzchnię rogówki w hydrofilową tak, że może być ona zwilżana przez środkową, wodnistą warstwę, produkowaną przez gruczoły łzowe; najbardziej zewnętrzna warstwa - lipidowa - jest wytwarzana przez gruczoły powiek i ma zapobiegać nadmiernemu wysychaniu filmu łzowego oraz, przez zwiększenie napięcia powierzchniowego, utrzymywać jego pionową stabilność.
Wszelkie zaburzenia tych fizjologicznych procesów w konsekwencji prowadzą do zespołu suchego oka. Mogą to być zaburzenia następujące:
1. Zaburzenia powiekowe:
- niedomykalność szpary powiek, zachodząca wskutek: niedowładów i porażeń nerwów (głównie nerwu twarzowego), wytrzeszczu gałki, bliznowatych i chorobowych zniekształceń brzegów powiek, starczego odwijania powiek, nocnej niedomykalności powiek.
- rzadkie mruganie, powstałe wskutek zaburzeń czucia rogówki (pourazowych, neurogennych, po przebytych zapaleniach, na przykład wirusowych), w wyniku długotrwałego noszenia soczewek kontaktowych (zwłaszcza w trybie wydłużonym) oraz na skutek długotrwałego stosowania leków znieczulających miejscowo (na przykład Mibalinu). Rzadkie mruganie zdarza się również w przebiegu nadczynności tarczycy i przy wzmożonym wysiłku wzrokowym, choćby podczas pracy przy komputerze.
2. Nieprawidłowości powierzchni gałki ocznej, uniemożliwiające właściwy kontakt z powiekami i właściwe rozprowadzenie łez. Do tych nieprawidłowości należą: skrzydlik, zmiany bliznowate na powierzchni rogówki, olbrzymiobrodawkowate zapalenie spojówek, będące między innymi powikłaniem w noszeniu soczewek kontaktowych.
3. Zmniejszenie wydzielania łez w wyniku: wrodzonego braku lub zaniku gruczołów łzowych, zaniku gruczołów związanego z wiekiem lub zmianami hormonalnymi (menopauza, leki), porażeń nerwów (głównie twarzowego i trójdzielnego), chorób układowych (tocznia, twardziny uogólnionej, zapaleń stawów, zespołu Sjogrena, chłoniaków, białaczek i sarkoidozy) oraz w wyniku stosowania leków ogólnych i miejscowych (atropin, sterydów, leków znieczulających i antyhistaminowych).
4. Zmiany w składzie łez:
- zmniejszenie warstwy śluzowej wskutek: niedoboru witaminy A, zniszczenia komórek kubkowych spojówki w wyniku oparzeń i chorób, ubocznego działania leków miejscowych.
- zmniejszenie warstwy lipidowej wskutek zapalenia brzegów powiek.
5. Przyczyny środowiskowe, powodujące nadmierne parowanie łez w wyniku: przebywania w źle nawilżonych, przegrzanych pomieszczeniach, klimatyzacji, nawiewu wentylacji w samochodzie i pomieszczeniach oraz zanieczyszczeń powietrza przez dym papierosowy, kurz i gazy przemysłowe.
Pomimo tej różnorodności przyczyn występowania zespołu suchego oka, najpowszechniejszą jest związane z wiekiem obniżenie produkcji łez (spowodowane zmianami zanikowymi w gruczołach łzowych), a u ludzi młodych - intensywna praca przy monitorach ekranowych komputerów. Dolegliwości ze strony pacjenta mogą być rozmaite i w różnym stopniu nasilone. Najczęściej są to: podrażnienie i uczucie ciała obcego, pieczenie, uczucie lepkości powiek, obecność ciągnącej wydzieliny, przejściowe przymglenie widzenia. Rzadziej występują: świąd, światłowstręt, uczucie zmęczenie i ciężkości powiek; w ciężkich przypadkach chorzy mogą skarżyć się na ból podczas mrugania i pogorszenie widzenia. Wbrew pozorom stosunkowo rzadko zgłaszane jest uczucie suchości, a często - wskutek zmian w składzie łez - może dochodzić do zwiększenia ich produkcji. Takie łzawienie jest jednak okresowe i nie przynosi ulgi (tak zwane "płaczące suche oko"). Wydzielanie łez pod wpływem emocji pozostaje niezmienione.
Stwierdzenie powyższych objawów powinno skłonić pacjenta do wizyty u okulisty, gdyż nieleczone "suche oko" może być powodem poważnych komplikacji, a lekarza obliguje do wnikliwej diagnostyki. Niezwykle ważne jest rozpoznanie etiologii schorzenia, ponieważ w leczeniu najistotniejsze jest wczesne wykrycie i leczenie przyczynowe, które w części przypadków może prowadzić do wyleczenia, a u pewnej grupy osób może przyczynić się do wykrycia poważnych schorzeń ogólnych.
W diagnostyce ważny jest szczegółowy wywiad, uwzględniający choroby współistniejące, przebyte oraz stosowane leki, poza tym konieczne jest badanie przedniego odcinka oka w lampie szczelinowej z użyciem barwników (fluoresceiny i różu bengalskiego), test czasu przerwania filmu łzowego oraz ocena wydzielania łez testem paskowym Schirmera. W zależności od ciężkości schorzenia lekarz może stwierdzić: materiały resztkowe i pasma śluzu w filmie łzowym, wklęsły, mały menisk łez, punktowe ubytki nabłonka rogówki, łuszczące się, nitkowate fragmenty nabłonka rogówki oraz płytki śluzowe na jej powierzchni, a w zaawansowanych, ciężkich przypadkach - owrzodzenia i zmętnienia rogówki do zeskórzenia gałki ocznej włącznie.
Leczenie ma charakter przewlekły i zazwyczaj jest uciążliwe i stresujące dla pacjenta. W zależności od przyczyny schorzenia stosujemy: preparaty sztucznych łez (w postaci kropli i żeli), leki stymulujące wydzielanie łez, leki mukolityczne, preparaty z witaminą A. W przypadku zaburzeń powiekowych konieczne jest leczenie chirurgiczne i neurologiczne, a w wyjątkowych przypadkach nitkowatego zapalenia rogówki - lecznicze soczewki kontaktowe. Istotne jest leczenie wspomagające przez nawilżanie pomieszczeń i obniżenie ich temperatury, a także stosowanie gogli leczniczych czy komór wilgotnych.
W zaawansowanych, opornych na leczenie zachowawcze przypadkach, stosuje się leczenie operacyjne, polegające na zamknięciu czasowym lub stałym punktów łzowych, czasowym zszyciu szpary powiekowej, a w zupełnie skrajnych przypadkach na przeszczepie rogówki lub keratoprotezie. Często jednak procedury chirurgiczne nie dają oczekiwanego efektu i mają charakter paliatywny. Na zakończenie trzeba podkreślić, że zespół suchego oka nie jest banalną dolegliwością -nieleczony może być powodem groźnych dla widzenia komplikacji. Prowadzenie pacjenta z tym schorzeniem wymaga od lekarza i chorego skrupulatności i cierpliwości. Niezwykle istotne jest znalezienie przyczyny dolegliwości i zróżnicowanie ich z innymi postaciami zapaleń spojówek i rogówki, gdyż stosowane w ich leczeniu leki miejscowe (sterydy, antybiotyki, leki przeciwalergiczne) są przeciwwskazane w zespole suchego oka i mogą tylko pogorszyć dolegliwości. Bezwzględnie przeciwwskazane również jest noszenie soczewek kontaktowych oraz intensywna praca przy komputerze (ciągły kontakt z monitorem komputerowym powyżej czterech godzin dziennie).
autor: Anna Stanisławczyk
źródło: ŚO
http://www.optometria.info.pl/bielawski ... uchego_okaTest Schirmera – badanie wydzielania łez. Określa stopień podstawowego i odruchowego wydzielania łez. Używa się standaryzowanego paska bibuły o wymiarach 5 x 35 mm. Umieszcza się go w worku spojówkowym w ten sposób, że zagięty koniec paska o długości 5 mm tkwi pod dolną powieką od strony skroniowej, nie dotykając rogówki. Przy prawidłowym wydzielaniu powinno ulec zwilżeniu przynajmniej 10 mm paska w ciągu pięciu minut, licząc od krawędzi powieki. Słabsze zwilżanie świadczy o tym, że istnieje niedostateczne wydzielanie łez ("suche oko").
wikipedia