FIZYKOTERAPIA
Fizykoterapia obejmuje leczenie różnymi formami medycyny fizykalnej takimi jak prądy różnej częstotliwości, polem magnetycznym, laserem, ultradźwiękami,światłem UV, IR oraz widzialnym, a także zimnem (krioterapia) i ciepłem (termoterapia) oraz balneoterapia i wodolecznictwo.
W zależności od stosowanych metod fizycznych wyróżnia się:
1.Ciepłolecznictwo - polegające na wykorzystaniu energii cieplnej doprowadzanej w różnych formach do organizmu. Odczyn miejscowy polega na rozszerzeniu naczyń krwionośnych (głównie tętniczych) i limfatycznych oraz zwiększeniu przepływu krwi (przekrwienie). Prowadzi to do zmniejszenia dolegliwości bólowych i lepkości płynu stawowego, rozluźnienia mięśni, a w przewlekłych stanach zapalnych do złagodzenia objawów. Odczyn ogólny polega na przegrzaniu organizmu, w wyniku czego dochodzi do zmian w licznych układach i narządach (termoregulacyjnym, wodno-elektrolitowym, oddechowym i wydzielniczym). Gdy pragniemy uzyskać ściśle określony stopień przegrzania, stosujemy nośniki ciepła z grupy peloidów zawierających składniki organiczne (fango) lub organiczne (borowina). Podobne działanie wykazują okłady z parafiny lub mieszanek z jej zawartością (parafango). W ciepłolecznictwie wykorzystuje się również działanie gorącego powietrza, pary (w łaźni suchej, szafkowej lub rzymskiej oraz saunie) lub wody.
Ciepłolecznictwo stosuje się w leczeniu chorób reumatycznych, zwyrodnieniowych, przykurczów i zespołów bólowych. Przeciwwskazaniami są: obrzęki, skłonności do krwawień, nowotwory, zapalenia, nadwrażliwość na wysoką temperaturę, owrzodzenia podudzi, zaawansowane choroby układu sercowo-naczyniowego, stany zapalne, ostra faza zapalenia tkanek okołostawowych.
Zaletą ciepłolecznictwa jest możliwość jego kojarzenia z kinezyterapią. Ponieważ wiele zabiegów ciepłolecznictwa jest proste do wykonania, mogą być z powodzeniem przeprowadzane w warunkach domowych (np. z dodatkiem ziół).
2. Krioterapię, która polega na aplikowaniu niskich temperatur w postaci: kąpieli w naczyniach z kostkami lodu, okładów woreczkami z lodem, spryskiwania środkami zamrażającymi (chlorek etylu), nadmuchiwania zimnym powietrzem. Można także stosować uogólnioną krioterapię. Początkowo dochodzi do skurczu drobnych naczyń krwionośnych, a następnie reaktywnego przekrwienia, zmniejszenia napięcia mięśni i działania przeciwbólowego. Wskazaniami do krioterapii są zapalenia stawów, tkanek okołostawowych, kaletek i przyczepów mięśni, przewlekłe zespoły bólowe oraz stany po zabiegach operacyjnych.
Przeciwwskazania to: nadwrażliwość na zimno, objaw Raynauda, zapalenie naczyń krwionośnych, nerek i pęcherza moczowego, krioglobulinemia oraz zaawansowane postacie chorób układu sercowo-naczyniowego.
3. Światłolecznictwo - wykorzystuje się w nim promieniowanie: podczerwone, widzialne oraz nadfioletowe (w tym naturalne światło słoneczne). Promieniowanie podczerwone powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, zmniejsza napięcie mięśni, łagodzi dolegliwości bólowe oraz zwiększa przemianę materii. Im jego promienie są krótsze, tym głębiej penetrują tkanki. Promienie podczerwone wykorzystywane są w leczeniu przewlekłych i podostrych stanów zapalnych, zespołów bólowych i nerwobólów oraz przed masażem, redresjami i jontoforezą. Promieniowanie nadfioletowe wpływa korzystnie na gojenie się złamań, przemiany cholesterolu, puryn i białek, oddziałuje na układ krążenia, krwiotwórczy, oddechowy i wewnątrzwydzielniczy oraz krew. Skóra poddana takiemu promieniowaniu jest mniej podatna na zakażenia, dlatego stosuje się je w leczeniu trudno gojących się ran, owrzodzeń i odleżyn. Światło słoneczne (helioterapia) wykorzystywane jest w leczeniu gruźlicy, przewlekłych stanów zapalnych stawów, nieżytów dróg oddechowych, łuszczycy, zaburzeniach gojenia kości u dzieci.
Zachęcające wyniki uzyskano stosując naświetlania UVA 1 (340–400 mm). Pojedyncza zalecana dawka waha się od 20 do 30 J/cm2. Średnio stosuje się 3–4 zabiegi tygodniowo przez około 8–12 tygodni bądź codziennie w dawce 0,25–0,4 J/cm2 przez 3–8 tygodni. Łączna dawka nie powinna przekraczać 600–800 J/cm2.Naświetlanie UVA stymuluje enzymy proteolityczne, powodując fibrynolizę. Efekt terapeutyczny związany jest również z pobudzeniem czynnościowym i ze wzrostem liczby komórek CD 34+ w skórze poddanej naświetlaniom.
Naświetlania można łączyć z miejscowym stosowaniem psoralenów (tzw. kąpiele PUVA – psoralen plus ultraviolet light of A). Naświetlania prowadzi się po uprzedniej 20–minutowej kąpieli w 8-metoksypsoralenie (emulsja w/o w stężeniu 0,001–0,0025%) bądź po aplikacji psoralenu w kremie .Korzystne wyniki terapeutyczne opisano po stosowaniu tzw. terapii fotodynamicznej, polegającej na nakładaniu na ogniska twardzinowe 3% kwasu deltaaminolewulinowego
w żelu na 6 godzin, przy czym miejsca te są całkowicie chronione przed światłem. Po 6 godzinach naświetla się je światłem niespolaryzowanym w dawce 10 J/cm2, za pomocą lampy o mocy 40 mW/cm2.
Częstym objawem niepożądanym jest przejściowe przebarwienie skóry . Metoda ta nie Metoda ta nie jest powszechnie zalecana.
4.Elektrolecznictwo - polegające na wykorzystaniu do celów leczniczych prądu stałego oraz prądów impulsowych małej (do 1000 Hz), średniej ( 1000-300 000 Hz) i wysokiej (powyżej 300 000 Hz) częstotliwości. Prąd stały (galwaniczny) używany jest w zabiegach galwanizacji, jontoforezy oraz kąpielach wodno-elektrolitowych. W czasie galwanizacji pod anodą dochodzi do zmniejszenia pobudliwości nerwu, a pod katodą do przekrwienia. Galwanizację stosuje się w leczeniu: nerwobólów, przewlekłych zapaleń korzeni i splotów nerwowych, choroby zwyrodnieniowej, dyskopatii, porażeń wiotkich, zaburzeń krążenia obwodowego, opóźnionego zrostu kości długich.
5.Jontoforeza (jonoforeza) polega na wprowadzeniu do tkanek, za pomocą pola elektrycznego, działających leczniczo jonów w postaci elektrolitu. Należą do nich środki przeciwbólowe (ksylokaina), przeciwzapalne (hydrokortyzon, diklofenak, kwas salicylowy) lub rozszerzające naczynia (histamina, acetylocholina). Jonoforeza ma zastosowanie w leczeniu przykurczów torebkowych, ścięgnistych i więzadłowych, blizn, oparzeń, zaburzeń naczynioruchowych, zespołu Sudecka, opóźnionego zrostu kości, zapaleń okołostawowych, zaburzeń ukrwienia.
6.Kąpiele elektryczno-wodne są zabiegami, w których część lub całe ciało znajduje się w kąpieli wodnej i poddane jest działaniu prądu stałego. Kąpiele komorowe odbywają się w wanienkach ceramicznych, w których umieszczone są kończyny chorego. Stosowane są one w leczeniu zapaleń wielonerwowych, nerwobóli, niedowładów, zmian zwyrodnieniowo-zniekształcających, zaburzeń ukrwienia obwodowego. Kąpiele całkowite wykonuje się w leczeniu zespołów bólowych w przebiegu zmian zwyrodnieniowych i nerwobólów.
7.Prądy o małej częstotliwości o różnym przebiegu (najczęściej złożone z impulsów o przebiegu prostokątnym, trójkątnym, po wyprostowaniu prądu sinusoidalnie zmiennego) wykorzystuje się do stymulacji mięśni i nerwów oraz w diagnostyce.
Prądy diadynamicznepowstają w wyniku prostowania prądu sinusoidalnie zmiennego, wykazują działanie przeciwbólowe i przekrwienne (w tkankach uwalniane są substancje histaminopodobne). Znalazły one zastosowanie w leczeniu zespołów bólowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej, nerwobólów (np. splotu ramiennego, nerwów międzyżebrowych), rwy kulszowej, zapaleń okołostawowych (stawu łokciowego i barkowego), obrzęków, zaników mięśni z niedoczynności.
Prądy o średniej częstotliwości wykorzystywane są samodzielnie lub jako prądy interferencyjne (Nemeca). Powodują one działanie przeciwbólowe, pobudzają skurcze mięśni szkieletowych, rozszerzają naczynia krwionośne, usprawniają procesy odżywcze i przemiany materii. Ich zaletą jest możliwość oddziaływania na duże objętości tkanek. Wskazania do ich stosowania są podobne jak prądów o małej częstotliwości.
Drgania elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości powodują wytwarzanie ciepła. W terapii wykorzystuje się prądy d'Arsonvala oraz pole elektryczne i magnetyczne w diatermi krótko- i mikrofalowej. Prądy d'Arsonvala, które działają na naczynia krwionośne oraz zakończenia nerwowe skóry, znalazły zastosowanie w leczeniu nerwobólów, zaburzeń czucia, odmrożeń, nerwicy wegetatywnej, bezsenności. Diatermię krótkofalową wykorzystuje się w terapii ostrych i podostrych stanów zapalnych i bólowych. Terapia polem magnetycznym o wysokiej częstotliwości polega na jego wpływie na potencjał elektryczny błon komórkowych. Działa ono przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo oraz przyspiesza wchłanianie krwiaków. Wykorzystywane jest w leczeniu ran, owrzodzeń troficznych, zapaleń.
8.Ultradźwięki (o częstotliwości większej od 20 kHz) zwiększają przepuszczalność błon komórkowych, usprawniają oddychanie tkankowe, pobudzają przemianę materii, sprzyjają powstawaniu związków aktywnych biologicznie, wpływają na enzymy ustrojowe, zmieniają strukturę koloidów tkankowych oraz odczynu tkanek na zasadowy. W terapii wykorzystywane jest ich działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, obniżające napięcie mięśni, rozszerzające łożysko naczyniowe, hamujące na układ współczulny, przyspieszające wchłanianie tkankowe, wyzwalające aktywne biologicznie substancje histaminopodobne. Stosowane są w leczeniu zespołów bólowych, choroby zwyrodnieniowej stawów, zapaleń okołostawowych, nerwobólów, nadmiernego bliznowacenia, przykurczu Dupuytrena, owrzodzeń troficznych i odleżyn.
9.Wodolecznictwo (hydroterapia) polega na wykorzystywaniu w terapii wody. Najczęściej stosowanymi zabiegami leczniczymi są kąpiele (zimne, ciepłe, parowe, wirowe), natryski, polewania, zmywania, nacierania, okłady. Wykorzystywane są w leczeniu chorób narządu ruchu i układu nerwowego, wad postawy, otyłości, stanów zapalnych stawów i tkanek okołostawowych, nerwobólów, zmian pourazowych, porażeń oraz przykurczów ścięgien, stawów i mięśni.
10.Masażeznajdują zastosowanie w profilaktyce i leczeniu chorób narządu ruchu. Wyróżnić można masaż: klasyczny, w środowisku wodnym, przyrządowy i specjalistyczny (łącznotkankowy, wibracyjny, okostnowy, segmentarny).
11.Akupunktura i inne metody refleksoterapii polegają na oddziaływaniu na biologicznie aktywne punkty. Może ono być mechaniczne (mikronakłuwanie, masaż punktowy, palcowy i wibracyjny oraz terapia próżniowa), elektryczne, termiczne (przyżeganie, działanie zimnem), może polegać na na
promienianiu laserem i promieniami ultrafioletowymi lub podawaniu preparatów leczniczych.
12.Balneoterapia, czyli leczenie uzdrowiskowe, zakłada kompleksowe, kilkutygodniowe postępowanie polegające na kinezy-, fizyko-, psycho- oraz farmakoterapii. Prowadzone jest ono w innym środowisku niż to, w którym chory stale zamieszkuje lub pracuje. W czasie leczenia wykorzystuje się klimat, wody, gazy, peloidy, a nawet krajobraz charakterystyczny dla danej miejscowości. Balneoterapia stanowi kontynuację leczenia ambulatoryjnego lub szpitalnego.
ŻRÓDŁO
ZAOPATRZENIE ORTOPEDYCZNE
Zaopatrzenie ortopedyczne stosuje się w profilaktyce oraz leczeniu chorób narządu ruchu i nie powinno upośledzać czynności zdrowych mięśni i stawów. Jest ono wykonywane w zakladach ortopedycznych wielokrotnie na specjalne zamówienie. W czasie używania aparatów ortopedycznych konieczna jest stała kontrola prawidlowego spelniania przez nie funkcji oraz stanu skóry. Ma to zwlaszcza istotne znaczenie u dzieci, u których postępy leczenia i szybki wzrost często zmuszają do zmiany rodzaju i wielkości stosowanych ortez.
Aparaty ortopedyczne dzielimy na: unieruchamiające, stabilizujące, odciążające, korekcyjne i specjalne. A p a r a t y u n i e r u c h a m i aj ą c e spelniają podobną rolęjak opatrunki gipsowe, lecz są lżejsze, możnaje usuwać do ćwiczeń i łatwo utrzymać ich czystość. Zaliczamy do nich tutory ze skóry i tworzyw sztucznych, aparaty szynowo-opaskowe na kończyny górne i dolne. A p a r a t y s t a b i l i z uj ą c e stosowane są: w czasie doleczania po zabiegach operacyjnych, leczeniu zachowawczym (np. porażeń . wiotkich i spastycznych). Najczęściej wykorzystywane są aparaty szynowo-opaskowe z zablokowaniem zgięcia podeszwowego stopy, orteza szynowo-opaskowa na calą kończynę dolną z zamkiem zapadkowym na kolano, ortezy dynamiczne. A p a r a t y o d c i ą ż a j ą c e powodują odciążenie masy ciala dzialającej na narząd ruchu. Najczęściej stosowane są modyfikacje szyny Thomasa, np. w leczeniu choroby Perthesa. Aparaty korekcyjne korygują oś kończyny i znieksztalcenia, przeciwdziałają przykurczom, wspomagają przeszczepione lub oslabione mięśnie (np. aparat korygujący opadanie stopy przy porażeniu nerwu strzalkowego). A p a r a t y s p e cj a l n e stosowane są do różnych celów: szyna Koszli, uprzęż Pavlika w leczeniu dysplazji stawu biodrowego, szyna St. Germain w leczeniu stopy końsko-szpotawej. Zaliczamy do nich ponadto ortezy bioelektryczne, pneumatyczne.
Gorsety ortopedyczne w zależności od funkcji możemy podzielić na:
- unieruchamiające kręgoslup szyjny (Campa), szyjno-piersiowy (Florida), piersiowy (Jevetta), lędźwiowy (Hohmanna);
- k o r e k c yj n e (Blounta, Milwaukee, Boston), które stosowane są np. w leczeniu skolioz.
Do stabilizacji odcinka lędźwiowego kręgosłupa wykorzystywane są również sznurówki i pasy ortopedyczne (np. w przewleklych dyskopatiach, zmianach zwyrodnieniowo-znieksztalcających).
Kołnierze ortopedyczne (np. Cąmpa, Schanza, Florida) pozwalają na unieruchomienie kręgoslupa szyjnego i stosowane są w różnych modyfikacjach (miękkie, sztywne) w leczeniu niestabilności, dyskopatii, zespolów korzeniowych oraz po urazach.
Osobną grupę zaopatrzenia stanowią protezy ortopedyczne, których celemjest odtworzenie przynajmniej części utraconej funkcji kończyny (np. po amputacji). Obecnie mają one coraz nowocześniejsze układy elektroniczne, które umożliwiają sterowanie ich ruchami przez zmiany napięcia mięśni. Niekiedy protezy stosowane są z powodów kosmetycznych. Wartość protezy zależy od wlaściwości kikuta, dopasowania leja oraz nadania kończynie właściwej osi statycznej. Najbardziej przydatne do protezowania są kikuty po odjęciach nie powikłanych zakażeniem oraz bez zaburzeń ukrwienia. Najczęstszymi powikłaniami po protezowaniu są bolesność, niedokrwienie i nerwiaki kikuta. Kikut kończyny przed zaprotezowaniem powinien zostać odpowiednio przygotowany. Polega ono na bandażowaniu, ochronie skóry, ćwiczeniach mięśni wladających kikutem oraz zapobieganiu jego przykurczom (często występują w krótkich kikutach). Następnie kikut zaopatruje się w protezy ćwiczebne, a po jego uformowaniu w ostateczne.
Obuwie ortopedyczne zalecane jest osobom, które z różnych powodów nie mogą nosić obuwia fabrycznego. Wykorzystywane jest ono do celów:
- profilaktycznych dla zapobiegania zniekszta1ceniom;
- korygujących - poprawiają znieksztalcenie (np. stopy, kolana) lub stosowane są w doleczaniu po zabiegach operacyjnych;
- wyrównania skrócenia kończyny dolnej.
Wkładki ortopedyczne są to plytki ze skóry lub tworzyw sztucznych umieszczane w obuwiu chorego. Wykorzystuje się je dla korekcji zniekształceń stóp, odciążania bolesnej okolicy, wyrównywania długości kończyn i uzupelniania ubytków anatomicznych przodostopia. Obecnie odstępuje się od powszechnego ich stosowania w leczeniu plaskostopia, ponieważ dlugotrwały ucisk może upośledzać funkcję mięśni wewnętrznych stóp. Przydatność zachowaly wkładki supinujące w leczeniu koślawości kolan oraz wiotkich stóp plasko-koślawych u dzieci. Wkładki odciążające stosuje się głównie u dorosłych celem lepszego rozlożenia nacisków w obrębie podeszwy lub odciążenia bolesnych okolic, zwłaszcza pięty i głów kości śródstopia.
źródło